Abortus provocatus

Home
Abortus provocatus

Definitie

De term abortus provocatus betekent het opzettelijk afbreken van een zwangerschap door medisch ingrijpen.

Niet strafbaar mits

In het Wetboek van Strafrecht, artikel 296*, staat dat het strafbaar is om een zwangerschap af te breken, mits er aan de zorgvuldigheidseisen in de Wet afbreking zwangerschap (Waz) wordt voldaan. Er is overigens gekozen voor 24 weken omdat de foetus dan levensvatbaar is buiten de baarmoeder. In de praktijk wordt er in principe geen abortus na 22 weken meer uitgevoerd, omdat het begin van een zwangerschap niet altijd met zekerheid is vast te stellen.

Overigens is die 24-weken grens discutabel, omdat ook jongere foetussen al buiten het moederlichaam in leven gehouden kunnen worden. In de politiek is echter geen draagvlak om op basis van dit objectieve gegeven de abortusgrens ter discussie te stellen.

* Artikel 296 uit het Wetboek van Strafrecht:

Hij die een vrouw een behandeling geeft, terwijl hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat daardoor zwangerschap kan worden afgebroken, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaar en zes maanden of geldboete van de vierde categorie. Het in het eerste lid bedoelde feit is niet strafbaar, indien de behandeling is verricht door een arts in een ziekenhuis of kliniek waarin zodanige behandeling volgens de Wet afbreking zwangerschap mag worden verricht.

De zorgvuldigheidseisen.

De arts stelt vast dat de vrouw haar verzoek heeft gedaan en gehandhaafd:

in vrijwilligheid;
na zorgvuldige overweging;
in het besef van haar verantwoordelijkheid voor ongeboren leven;
in het besef van de gevolgen voor haarzelf en de haren;
De arts verricht de behandeling slechts indien deze als gevolg van zijn bevindingen verantwoord is te achten.
Na afbreking van de zwangerschap is genoegzame nazorg voor de vrouw en de haren beschikbaar, mede in de vorm van voorlichting over methoden ter voorkoming van ongewenste zwangerschap.
Het afbreken van zwangerschap wordt alleen gerechtvaardigd door de noodsituatie van de vrouw.
De vrouw wordt bijgestaan door de arts, door het verstrekken van verantwoorde voorlichting over andere oplossingen van haar noodsituatie dan het afbreken van de zwangerschap (Waz; artikel 5 lid 1).

Twee soorten abortus

Abortus betekent letterlijk: afbreking. Een abortus provocatus betekent een geprovoceerde (= uitgelokte) afbreking, dus een opzettelijk beëindigen van de zwangerschap.

Er is ook een spontane natuurlijke zwangerschapsafbreking, een miskraam. Bij een miskraam verliest de moeder het kindje. Voor de 4e maand van de zwangerschap spreken we dan van een abortus, in een later stadium is er sprake van vroeggeboorte. Circa 10-15% van alle zwangerschappen eindigt in een miskraam. https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-miskraam

Dikwijls blijven er resten van de vruchtzak, placenta of de foetus achter in de baarmoeder, hetgeen tot uiting komt in aanhoudend bloedverlies. Er is dan een curettage nodig om de baarmoeder ‘schoon’ te maken, de abortuscurettage (zuig- of vacuümcurettage). Dit wordt zo genoemd om de tegenstelling aan te geven met een gewone curettage, waarbij er bijvoorbeeld een kleine poliep wordt verwijderd uit de baarmoeder.

Techniek voor abortus provocatus

Wanneer de uitvoerend arts besloten heeft om een abortus provocatus uit te voeren, wordt eerst via een infuus een middel toegediend dat het kindje doodt. Vervolgens wordt onder een vorm van verdoving de abortuscurettage uitgevoerd, waarbij al naar gelang de zwangerschapsduur de foetus wordt weggezogen of met behulp van een soort tang uit de baarmoeder wordt verwijderd.

Bij de late zwangerschapsafbrekingen wordt de zwangere altijd in een ziekenhuis opgenomen en wordt de bevalling met medicijnen opgewekt. Als een vrouw langer dan 24 weken zwanger is mag een arts de zwangerschap alleen afbreken als hij zich houdt aan alle zorgvuldigheidseisen. Het ongeboren kind moet een ernstige aandoening hebben waar na de geboorte niets aan gedaan kan worden. Ook moet zeker zijn dat het ongeboren kind verschrikkelijke pijn heeft met de verwachting dat dit niet stopt. Of na de geboorte ondragelijk zal lijden. (bron: rijksoverheid.nl)

In de andere gevallen kan de vrouw kiezen tussen een ziekenhuis (vrijwel alle ziekenhuizen in Nederland hebben een abortusvergunning) en een abortuskliniek.

Morning-afterpil

Een abortus kan ook in gang gezet worden door een hormoonpreparaat, de zgn. morning-afterpil. Je koopt het bij de apotheek of drogist, zonder recept van de huisarts. De morning-afterpil is bedoeld na seksueel verkeer waarbij geen adequaat anticonceptiemiddel werd gebruikt. Hiermee wordt een mogelijk ontstane ongewenste zwangerschap afgebroken door een medicijnpreparaat dat, afhankelijk van het middel, binnen 24 uur na de conceptie ingenomen dient te worden (wil het de gewenste uitwerking hebben). De werking is gecompliceerd en berust met name op het uitstellen van de ovulatie; verder wordt de slijmprop bij de baarmoeder verdikt waardoor het binnendringen van spermacellen wordt verhinderd; tevens verhindert het de innesteling van de eventuele bevruchte eicel in de baarmoederwand, waarna afstoting van de eicel en wat baarmoederslijmvlies plaatsvindt: ogenschijnlijk een gewone menstruatie.

Abortuspil

Een abortus kan ook heel laagdrempelig in gang worden gezet. Deze pil is momenteel (nog) alleen verkrijgbaar bij de abortuskliniek en ziekenhuizen met een abortusvergunning en mag uitsluitend toegepast worden bij een overtijd-periode van max. 63 dagen. Het argument van de voorstanders is dat vrouwen een drempel ervaren om naar een abortuskliniek te gaan. Daarom pleiten zij er voor dat ook huisartsen deze pil mogen verstrekken. Op 6 december 2022 stemde de Eerste Kamer voor een initiatiefwet om de abortuspil ook door huisartsen te laten verstrekken.

Overigens zijn niet alle huisartsen hier blij mee. Na het Tweede Kamerdebat op 9 februari 2022 bleek opnieuw dat huisartsen hier verschillend over denken. Er zijn huisartsen die deze zorg graag zouden willen verlenen aan de ongewenst zwangere vrouw, en er zijn huisartsen die dat – om uiteenlopende redenen – niet wensen. NHG en LHV realiseren zich goed dat bij veel huisartsen het water aan de lippen staat en dat het gevoel van ‘weer wat erbij‘ overheerst. Het is daarom des te belangrijker dat de voorwaarden waaronder huisartsen dit eventueel kunnen gaan doen goed geregeld worden.

Vanuit kwaliteitsoverwegingen (minder betrouwbare werking, nogal wat hinderlijke bijwerkingen voor de zwangere) beveelt het TNO (voorheen CBO kwaliteitsinstituut voor de zorg) een zuigcurettage en niet de abortuspil aan als methode van zwangerschapsafbreking.

Wat moet ik doen als ik abortus overweeg? | Rijksoverheid.nl

20-wekenecho

Bij alle zwangeren wordt een echo aangeboden bij een zwangerschap van 20 weken. Sinds een aantal jaren zijn gynaecologen en verloskundigen wettelijk verplicht om een echo aan te bieden bij een zwangerschap van 20 weken. Dit om aangeboren afwijkingen op te sporen en zo mogelijk te behandelen. Het gevolg is dat er hierdoor meer verzoeken zijn gedaan tot late zwangerschapsafbreking.

Lange termijn effecten van abortus provocatus

Vaak heeft een spontane abortus een onderschatte impact op de (beleving van de) moeder. Veelal weet jaren later de vrouw nog de uitgerekende datum van haar verwachte kindje. https://www.gezondheidsplein.nl/dossiers/abortus-plegen-de-gevolgen-voor-vrouw-en-man/wat-zijn-de-psychische-gevolgen-van-een-abortus-voor-een-vrouw/item42707

Bij een abortus provocatus gelden dit soort aspecten ook vaak, maar komen daar ook elementen van schuld en schaamte (en de verdringing daarvan) bij.

Bovendien zijn er ook fysieke aspecten, zoals het risico op borstkanker op latere leeftijd.

Een door de overheid geïnitieerd en gefinancierd wetenschappelijk onderzoek laat zien dat de psychische gevolgen met name aan het licht komen bij vrouwen die toch al (latent) psychisch gevoelig zijn (er wordt ook gesteld dat abortus provocatus 3x vaker voorkomt bij vrouwen die al eens een psychische stoornis hebben gehad): https://fiom.nl/sites/default/files/files/Abortus_en_psychische_gezondheid.pdf

Een documentaire waarin dit onderwerp ook aan de orde komt, is HUSH. ‘De Amerikaanse filmmaakster Punam Kumar Gill ziet zichzelf als pro-choice, dus niet uitgesproken anti-abortus. Wat ze echter storend vindt, is dat zowel voor- als tegenstanders van abortus geen antwoord willen geven op kritische vragen. In Hush stelt Gill met haar team deze vragen wel en gaat zij op zoek naar antwoorden waarover normaal gesproken wordt gezwegen. Haar motivatie is ‘pro-informatie’.

Het kijken van de documentaire Hush is alleen al de moeite waard vanwege de overweldigende hoeveelheid feiten en cijfers die gepresenteerd worden. Gill probeert onderzoeken en rapporten zoveel mogelijk neutraal te bekijken en presenteert vooral informatie. Hierdoor wordt er niets opgedrongen, maar ga je zelf nadenken over wat de informatie voor gevolgen heeft, ook voor de Nederlandse situatie.

Meer informatie is ook te vinden op:

Laatst bijgewerkt: DECEMBER 2022